جعل و کلاهبرداری دو جرم جداگانه هستند که البته گاهی هم با یکدیگر ارتباط پیدا می‌کنند. به طور مثال شخصی به وکیل مراجعه و بیان می‌کند که از وی کلاهبرداری شده؛ در حالیکه در حقیقت، جرم واقع شده جعل است و همین امر گاهی ممکن است باعث طولانی‌ شدن روند رسیدگی به پرونده شود. در مجله دلتا برای بیان تفاوت کلاهبرداری و جعل، ابتدا هریک از جرائم به‌ صورت جداگانه تعریف و سپس تفاوت این دو جرم بررسی شده است.

طبق قانون، هر کس از راه حیله و تقلب، مردم را به وجود شرکت‌ها و کارخانه‌ها یا به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد، به امور غیر واقع امیدوار کند، از حوادث غیر واقعی بترساند، اسم و عنوان جعلی انتخاب کند و به روش‌های تقلبی مبالغ، اموال، اسناد و حوالجات یا قبوضی را به‌دست آورده و از این راه مال دیگری را ببرد، کلاهبردار محسوب می‌شود. به بیان ساده می‌توان گفت کلاهبرداری بردن مال دیگران با حیله و تقلب است. در این صورت کلاهبردار، به رد اصل مال برده شده (برگرداندن مال برده شده) به صاحب آن و حبس از یک تا ۷ سال و نیز پرداخت جزای نقدی معادل مالی که دریافت کرده، محکوم می‌شود.

طبق قانون جرم جعل در موارد زیر انجام می‌گیرد.
۱.ساختن نوشته یا سند
۲.ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی
۳.خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن‌ سند
۴. تقدیم یا تاخیر در تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی
۵.الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر
۶.به‌کار بردن مهر دیگری ‌بدون اجازه صاحب آن که با قصد تقلب انجام شود.
بنابراین جعل زمانی اتفاق می‌افتد که سند یا اسنادی توسط مجرم به نحوی دستکاری شده باشد.

۱. کلاهبرداری جرمی است که ابتدا علیه شخص صورت می‌گیرد و در نهایت علیه امنیت است؛ اما جعل ابتدا امنیت عمومی را مختل می‌کند و سپس یک جرم شخصی محسوب می‌شود؛ زیرا با جعل اسناد موجب می‌شود مردم نسبت به اسناد بی‌اعتماد شوند.
۲. در کلاهبرداری باید مالی از شخصی یا اشخاص خاصی برده شود؛ اما برای تحقق جرم جعل، همین که آن سند جعلی قابلیت ضرر رساندن و فریب را داشته باشد کافی است و لازم نیست که جعل موجب ضرر به شخص خاصی شود.
۳. برای تحقق کلاهبرداری باید مالباخته از طریق بردن مال متضرر شود؛ در حالیکه به محض تغییر در محتوای سند، جعل تحقق یافته و نیازی نیست که برای تحقق جرم جعل، حتما از سند مجعول استفاده گردد.

۴. کلاهبرداری شکل خاصی نداشته و با هر عمل متقلبانه‌ای واقع می‌گردد؛ ولی جعل حتما باید در سندی مکتوب انجام شود.
۵. در کلاهبرداری، شخص مالباخته در جریان امور بوده و خود مال خویش را در اختیار دیگری قرار می‌دهد؛ به طور مثال گاهی ممکن است انگیزه مال باخته طمع به سود زیاد باشد؛ در حالیکه در جعل معمولا صاحب سند یا ذینفع اطلاعی از جرم جعل ندارد.
۶. مجازات کلاهبرداری یک تا هفت سال حبس و رد مال و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان مالی است که کلاهبردار برده است؛ ولی مجازات جعل عبارت است از حبس از شش ماه تا دو سال و یا جزای نقدی و یا هر دو مجازات محکوم می‌شود.

در هر دو جرم کلاهبرداری و جعل، مرجع رسیدگی‌کننده دادسرای محل وقوع جرم است. شیوه طرح شکایت در این دو جرم تفاوتی ندارد و شاکی باید در دادسرای محل وقوع جرم شکایت خود را مطرح کند.

 

مطالب بیشتر در مجله حقوقی دلتا...