سازمان ثبت احوال موظف است وقايع مهم و اساسي زندگي هر فرد اعم از ولادت، ازدواج، طلاق، رجوع، بذل مدت در ازدواج موقت و وفات را ثبت و نسبت به صدور شناسنامه و تسليم آن به متقاضي اقدام كند. اين سازمان زيرمجموعه وزارت كشور به شمار مي‎رود.

حقـوق ثبـت احوال، از اهميت خاصي برخـوردار اسـت زيرا يكـي از حقـوقي است كـه از ابتـداي حيـات فـرد تـا حتـي پـس از مـرگ ، در كنار اوست و قواعـد خاصـي را بـراي چگونگـي ثبـت وقايـع و اطلاعـات مهـم هر شخصي در طـول زندگـي ارائـه مي‎دهـد، و از آن جا كه اسـتفاده از حقـوق فـردي و اجتماعـي افـراد و همچنيـن شـناخت تكاليـف و بـه اجـرا درآوردن ايـن حقـوق و تكاليـف را آسان مي‎كنـد بنابراين نقـش مهمـي در زندگـي انسـان‎ها دارد . در مجله دلتا ، حقـوق ثبـت احـوال از جهات گوناگون مورد بررسي قرار گرفته و به نكات مهمي اشاره شده است.

سازمان متولي صدور شناسنامه

سازمان ثبت احوال موظف است وقايع مهم و اساسي زندگي هر فرد اعم از ولادت، ازدواج، طلاق، رجوع، بذل مدت در ازدواج موقت و وفات را ثبت و نسبت به صدور شناسنامه و تسليم آن به متقاضي اقدام كند. اين سازمان زيرمجموعه وزارت كشور به شمار مي‎رود.

تغيير نام خانوادگي در شناسنامه

نام خانوادگي از حقوقي است كه براي هر فردي تعيين مي‎شود و شخص ديگري حق انتخاب آن نام را ندارد مگر اينكه از صاحب نام اجازه بگيرد. تغيير نام خانوادگي در سازمان ثبت احوال كشور صورت مي‎گيرد. همچنين اين حق به وراث به ارث مي‎رسد. نام خانوادگي فرزند همان نام خانوادگي پدرش است و پس از رسيدن به سن قانوني، هر كس مي‎تواند نام خانوادگي خود را تغيير دهد. زن مي‎تواند در صورت موافقت همسر از نام خواندگي او استفاده كند، و بايد اين نكته را در نظر داشت كه در صورت طلاق، زن در صورتي مي‎تواند از نام شوهر استفاده كند كه اجازه وي را كسب كرده باشد.

نكات ضروري از قانون ثبت احوال

• اگر اعلام كننده مادر باشد، نام خانوادگي مادر به طفل داده مي‎شود.
• اگر پدر و مادر كودك نامعلوم باشند، نام خانوادگي فرضي براي كودك انتخاب مي‎شود. البته فرضي بودن نام در شناسنامه كودك منعكس نخواهد شد.
• نام بايد متناسب با جنسيت فرد انتخاب شود و معني و مفهوم زيبايي داشته باشد به طوري كه در عرف و قوانين جامعه پسنديده و متناسب باشد.
•  تغيير نام و پيوستن فرد از اديان ديگر به اسلام و ساير تغييرات در شناسنامه ثبت مي‎شود.
• شناسنامه افرادي كه به سن ۱۵ سال تمام برسند بايد حاوي عكس صاحب شناسنامه در همان سال باشد. در ۳۰ سالگي نيز عكس صاحب شناسنامه مي‎بايست تجديد شود.
• در صورتيكه صاحب شناسنامه مقيم خارج از كشور و شناسنامه در آن كشور صادر شده باشد يا اين كه در ايران صادر و شكايتي مطرح شود، رسيدگي به دعاوي مطرح شده در دادگاه عمومي تهران صورت مي‎پذيرد.

وظيفه هئيت حل اختلاف چيست؟

در  سازمان ثبت احوال هيئتي به نام هيئت حل اختلاف وجود دارد كه به اين امور مطرح شده زير رسيدگي مي‎كند:

1. باطل كردن شناسنامه‎هايي كه بيگانگان مورد استفاده قرار داده‎اند.
2. رفع اشتباهات ناشي از تحرير، ضمن ثبت وقايع در شناسنامه
3. ابطال اسناد مكرر يا نامعلوم و تصحيح اشتباه در ثبت جنس صاحب سند و تغيير نام‎هاي ممنوع
4. حذف كلمات زايد و غيرضروري يا ناشي از اشتباه در شناسنامه
5. تصحيح اشتباهات مندرج در دفاتر ثبت كل

افراد مي‎توانند از تصميماتي كه در هيئت‎هاي حل اختلاف گرفته مي‎شود در دادگاه هاي عمومي محل اقامت خود شكايت كنند و رأي صادره قابل تجديدنظر است.