مطمئنا در دنيای پرتلاطم امروزی، يكی از موضوعاتی كه می‌تواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی در امان بدارد، «آشنايی با حقوق متقابل افراد با يكديگر و قانون» است.

برای صحت هر معامله شرایطی لازم است که طرفین قرارداد می‌بایست آن‌ها را دارا بوده تا عقد یا قرارداد بر بنیان قانونی شکل گرفته و استحکام لازم را داشته باشد. ماده ۱۹۰ برای صحت هر معامله شرایطی را بیان کرده است یکی از این شروط اهلیت افراد در معاملات است. در این مطلب از مجله دلتا به این موضوع می‌پردازیم.

در حقوق به برخورداری و شایستگی اجرای حق توسط شخص، اهلیت گفته می‌شود که به دو نوع اهلیت تمتع یعنی شایستگی دارا شدن حق و تکلیف و اهلیت استیفا یا تصرف یا اجرا به معنای شایستگی اجرای حق و تکلیف تقسیم می‌شود.

به شخصی که فاقد اهلیت باشد، محجور گفته می‌شود و محجورین عبارتند از: 

• صغار یعنی دختران دارای سن کمتر از ۹ سال تمام قمری و پسران دارای سن کمتر از ۱۵ سال قمری.
• سفیه یعنی شخصی که عقل معاش یا عقل اقتصادی ندارد، به گونه‌ای که توانایی تشخیص سود و زیان خود را ندارد.
• مجانین یعنی اشخاص فاقد عقل.

شرایط اهلیت در معاملات

بلوغ

طبق تبصره ۱ ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی سن بلوغ را در پسر ۱۵ سال تمام قمری و در دختر ۹ سال تمام قمری است.

عقل

یکی دیگر از شرایط اهلیت داشتن عقل است یعنی عاقل بودن، منظور از عقل این است که قوای دماغی شخصی سالم باشد. کسی که فاقد قوه تعقل است و مبتلا به اختلال قوای دماغی باشد مجنون نامیده می‌شود.

جنون

جنون به عارضه هوشی و دماغی اطلاق می‌شود که اراده شخص را مختل می‌کند و عامل‌ شخصی و درونی است که موجب عدم درک و تمیز اعمال می‌شود ضمن این‌که مجنون کسی است که از خوب و بد اعمالی که انجام می‌دهد بی‌اطلاع است.

رشید

عبارت است از این‌که تصرفات شخصی در اموالش عاقلانه باشد. کسی‌ که دارای رشد است رشید نامیده می‌شود.

در مقابل، غیر رشید کسی است که تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلایی نباشد یعنی عقل معاش نداشته باشد و هرگاه اداره دارائیش به او واگذار شود در اموال خود تعدی و تفریط و اسراف می‌نماید.

سن رشد

قانونگذار در ماده ۱۲۰۹ قانون مدنی مصوب ۱۳۱۴ مقرر شده داشته: هر کس که دارای هجده سال تمام نباشد در حکم غیر رشید است بهرحال در صورتی‌که بعد از پانزده سال تمام رشد کسی در محکمه ثابت شود از تحت قیومیت خارج می‌شود.

در نهایت باتوجه به موارد ذکر شده و طبق ماده۲۱۲ قانون مدنی :« معامله با اشخاصی که بالغ یا عاقل یا رشید نیستند به واسطه عدم اهلیت باطل است.»

پیشنهاد مطالعه: برای آشنایی با نکات حقوقی بیشتر مطلب آیا بیمه خسارت افت قیمت خودرو را پرداخت می‌کند؟ را مطالعه کنید.